Beynimiz yaşlandıkça küçülüyor mu?

Beynimiz yaşlandıkça küçülüyor mu?

İnsan beyni, 40 yaş civarında küçülmeye başlıyor.

Karmaşık düşüncelerimizden, hareketlerimizden ve hafızamızdan sorumlu olan frontal lob, striatum ve hipokampustaki hücreler bu yaştan sonra hızlı şekilde bozuluyor.

Frontal loblar santral sulkusun önündeki tüm dokuyu kapsar. Son anda yetiştirmemiz gereken bir iş ortaya çıktığında sözgelimi aniden gelecek misafirler için bir alışveriş yapmamız gerektiğinde market reyonlarındaki engellere takılmadan alışverişi tamamlamamız frontal lobla ilgilidir. Frontal loblarında hasar olan kişileri bu işleri başaramazlar. Hipokampüs ise üzerinde en fazla klinik ve laboratuvar çalışma yapılan beyin bölümüdür. Temel olarak hafıza, duygulanım, konumlama ve yön bulmada önemli rolü vardır.

Hipokampüste, frontal loblarda 40’lı yaşlarda başlayan bozulmanın sonuçlarına kişinin ne kadar dirençli olduğu ise tamamen sahip olduğu bilişsel rezerviyle diğer bir deyişle beynin yaşlanmasıyla oluşan hasarlara direnme kapasitesiyle ilgili. Bilişsel rezerv kişinin muhtemel beyin hasarlarına direnebilme becerisini doğrudan etkiler. Okuma alışkanlıkları matematik ve yabancı dil eğitimi, müzik enstrümanları çalabilme gibi etkinliklerin bütünü bilişsel rezervi oluşturur. Bilişsel rezerv bir kişinin diğerine göre daha fazla nörona sahip olmasının yanı sıra nöronların farklı ağlar aracılığıyla birbirleriyle ne kadar fazla ilişki içinde olduğuna bağlı. Bu durum beynin etkinliğinde yaşa bağlı bir yavaşlama ya da bir hastalık olduğunda, beynin bu sorunlarla baş edebilmesini ve en iyi şekilde çalışmaya devam edebilmesi için bilgilerin yeniden yönlendirilmesini sağlıyor. Diğer yandan çevresel faktörlerin de bilişsel rezervimize etkisi var. Örneğin yüksek eğitim seviyesi bilişsel rezervimize olumlu katkı sunarken, obezitenin ve insülin direncinin bilişsel rezervin azalmasına yol açtığı düşünülüyor. Dengesiz ve düzensiz beslenme, sigara ve alkol tüketimi bilişsel rezervin canlı kalmasını engelliyor.

Bilişsel gücü artırmanın birkaç yolu var. Örneğin, yaşamınız boyunca kendinizi eğitmeye devam etmek en önemli etken. Sürekli okumak, bir müzik aleti çalmak, doğru biçimde sosyalleşmek, yapboz, lego yapabilmek, doğru miktarda ve doğru biçimde uyumak ve birden fazla dil konuşmak da bilişsel gücü artırma yollarından birkaçı. Düzenli beden egzersizlerinin yanı sıra birçok alanda sürekli zihinsel egzersiz yapmak beyin sağlığını korumada büyük rol oynuyor. Düzenli egzersizler, hafıza, dikkat, işlem hızı, planlama ve çoklu görev gibi işlevlerde önemli gelişmeler sağlıyor.

Araştırmacılar orta yaşta iş ve eğitim dışında yaptığımız işlerin ileri yaşlarda beyin sağlığına büyük katkı yaptığını keşfetti. Buna karşın emekli bireylerin yaşlılıklarında yaptıkları faaliyetlerin bu kadar etkili olmadığı gözlendi. Yani bilişsel rezervi canlı tutmak için yaşlanınca bir şeyler yapmak için geç kalmış olabilirsiniz. Bunun yerine erken yaşlardan itibaren birden fazla dil öğrenme, matematik bilimlerine emek verme, birden fazla sanat dalında ısrarlı ve sabırlı çalışmalar sürdürmek daha doğru bir yaklaşım.